2. Yıl, Sayı 59
Trabzon, Cuma 19 Nisan 1919
Gazete ofisi: Semercilerpaşa Caddesi, Fostiroğlu Bankası’nın yanında, No: 1-2, Trabzon
Yönetici ve sahibi: Nikos Kapetanidis
RUM ASYASI
Ünlü siyaset bilimci ve ekonomist Yves Guyot, “Eleftheros Typos” gazetesine verdiği demeçte, Yunanistan’ın Küçük Asya’daki hak iddiaları hakkında şunları söyledi:
İtilaf Devletleri, Yunanistan’a Küçük Asya ile ilgili çeşitli önerilerde bulunmuştu: 12 Nisan 1915’te, İzmir şehri ve yeterli bir hinterlandın Yunanistan’a verilmesini teklif etmişlerdi. Ancak bu teklif Ekim ayında geri çekildi.
İzmir’in idaresinde 449.000 Rum, 219.000 Müslümana karşılık yaşamaktaydı. Manisa bölgesinde 348.000 Müslüman ve 84.000 Rum bulunuyordu. Aydın’da ise 162.600 Müslümana karşılık 54.600 Rum bulunuyordu.
Batı Küçük Asya’nın toplam nüfusu 2.566.000’dir; bunlardan 1.212.000’i Müslüman, 1.243.000’i Rumdur.
Rum nüfusu, Marmara’dan başlayarak Makri burnuna kadar uzanan batı sahil şeridinde yoğunlaşmıştır. Yunan Başbakanı ise tüm bu bölgeyi bile talep etmemiştir.
Adalara gelince, buralar tartışmasız Rum’dur: 470.000 Rum’a karşılık sadece 25.000 Müslüman ve 4.000 Yahudi yaşamaktadır.
Dodekanes adalarının ekonomik ya da coğrafi önemi yoktur. Sadece Rodos Adası bir miktar önem taşır, ancak İtalya için bu adaların korunmasının getireceği sıkıntılar, kayıplarından daha büyük olacaktır.
İtalya’nın Küçük Asya’daki haklarına gelince, Antik Antalya bölgesi ile sınırlıdır. 26 Nisan 1915 tarihli antlaşmanın 9. maddesi, savaş sırasında Fransızlar, İngilizler ve Ruslar Anadolu’nun bazı bölgelerini işgal ederlerse, Antalya çevresinin İtalya’ya bırakılacağını belirtir.
Bu antlaşma, Batı Küçük Asya kıyılarının Yunanistan’a verilmesine engel teşkil etmez. Antalya Körfezi, Küçük Asya’nın güney sahilindedir ve Makri’den yüz kilometre uzaktadır. İtalya’nın buradaki varlığı, Yunan topraklarıyla doğrudan bir bağlantı kurmaz.
Türkler ise, Anadolu’nun iç kesimlerinde, örneğin Sassoun’a kadar olan bölgede yerleşebilirlerdi. Çoğu, zaten İstanbul’u terk etmeyi arzu etmekteydi.
Gazeteci Valentine Chirol’a göre, birçok Türk, İstanbul’u “pis bir tuvalet” olarak nitelendirmiş ve Sultan’ın Bursa’ya veya Konya’ya taşınmasını istemiştir.
PONTUS ve TRABZON MESELESİ
– Karadeniz’in Doğusundaki Rum Nüfusu Hakkında Düşünceler
Trabzon vilayetinde 957.000 Müslüman, 354.000 Rum ve 51.000 Ermeni yaşamaktadır. (Ermeni nüfusu, katliamlar sonucu daha da azalmıştır.)
Boghos Paşa (Nubar Paşa’nın oğlu), Lord Cromer ve Lord Milner gibi isimlerle birlikte Mısır’ın yeniden doğuşuna katkı sağlamış bir şahsiyettir. 31 Aralık 1918’de “The Times” gazetesinde yayımlanan bir raporunda Ermenistan’ın sınırlarını çizerken Trabzon vilayetinin de Ermenistan’a dahil edilmesini önermiştir.
Ancak, Trabzon vilayetinde Rum nüfusunun ezici bir üstünlüğü vardır. Bu nedenle, adil ve pratik bir çözüm şudur:
Eğer İstanbul (Konstantinopolis) Yunanistan’a verilirse, Pontos bölgesi de aynı şekilde Yunanistan’a bağlanmalı, Ermenistan’a ise geniş bir ticari serbest bölge verilmelidir.
Bu düzenleme, Selanik’te Sırbistan’a sağlanan serbest ticaret bölgesine benzer şekilde uygulanabilir.
AĞIT
(Myrólogi)
Ah, hangi tatlı saatteydi ki o kara kurşunun seni bulduğu güzel yiğidim?
Hangi kıymetli anda, hayatının baharında yere düştün?
Kör kader mi böyle insafsızca sana kıydı?
Kim bilir hangi büyük heyecanla, Anayurdumuz Yunanistan’ın gemicikleriyle bir aradayken, fanatik bir katilin vahşetine kurban gittin…
Hayatının en güzel anında, yüz yıllık esaretten sonra gelen özgürlüğü kutlarken düştün.
O gün Yunanistanımız, “Velos” muhribinin kahraman evlatlarıyla, bizlere güç ve direnç dileklerini gönderiyordu.
Senin adın, artık o geminin şanlı tarihine yazıldı. Çünkü seni hedef almadı o hain kurşun;
amaç bir Rum evladını, özgürlüğe susamış bir kardeşi vurmak, halkın moralini yıkmaktı.
Ölüm seni seçti.
O yüzden adın, o kutlu geminin şanlı tarihiyle sonsuza dek birleşecek.
“Velos”un denizcileri seni bir kardeş gibi ağlıyorlar. Mezarı başında gözyaşlarıyla toprağı suluyor, sevgilerini sunuyorlar.
Bu vahşi cinayet hepimizin yüreğini dağladı.
Ama bil ki, her dökülen kan, Özgürlük Ağacı’nı daha da güçlendiriyor.
Güzel yiğidim, adın sonsuza dek hafızamızda kalacak.
Özgür Rum
ŞEHİRDE YAS
(Mihalis Zountouridis’in Cenazesi)
Önceki gece, Rum Kulübü’nde düzenlenen “Velos” muhribinin subayları onuruna verilen şölende, bir Türk askeri tarafından Mihalis Zountouridis adlı genç hemşehrimizin vahşice öldürülmesi haberi yıldırım gibi yayıldı.
Şehirde büyük bir üzüntü ve öfke hâkimdi. Sabah saatlerinden itibaren halk kulübün önünde toplandı. Kadınlar siyahlara bürünmüş, ağıtlar yakıyorlardı.
Saat 9.00’da, topluluk liderleri ve Rum Kulübü Yönetim Kurulu olağanüstü toplantıda, Mihalis için bir “halk cenazesi” düzenlenmesine karar verdiler.
Tabut, kulübün büyük salonuna konuldu. Salon hınca hınç doldu.
Yaslı ilahiler, ağıtlar ve halkın derin öfkesi, tarifsiz bir atmosfer yarattı. Herkes, bu vahşi cinayeti lanetliyordu.
Öğleden sonra saat 3.00’te cenaze korteji başladı. Törene din adamları, kulüp yöneticileri, “Velos” muhribinden gelen askerler ve şehrin ileri gelenleri katıldı.
Kortej, yavaşça Agios Grigorios Metropolitlik Kilisesi’ne doğru ilerledi.
Burada, Trabzon’un eski Rodopolis Metropoliti Leontios’un başkanlığında cenaze ayini düzenlendi. Ayine, Ermeni Başrahibi Karekin de katıldı.
Ayinin sonunda gazetemizin yöneticisi şu anlamlı sözlerle seslendi:
“Trabzon Rumları, trajik bir nefret kurbanını son yolculuğuna uğurluyor.
Gözlerimizde yaşlarla, yüreklerimizde buruk bir umutla; çünkü her fedakârlık, ulusal uyanışımıza yeni bir ışık, yeni bir güç katıyor.”
Tabut, askeri bir birlik ve halk eşliğinde mezarlığa taşındı. Mihalis’in defni sırasında şehir sessizliğe büründü.
O gün, 16 Nisan 1919, Trabzon’da Rum halkının sarsılmaz direniş ve birlik ruhunun simgesi oldu.
YUNAN MESELELERİ
(Güçlerin Tutumu)
Başbakan Eleftherios Venizelos, Yunan ulusal meseleleri konusunda İtilaf Devletleri yetkilileriyle özel görüşmelerini sürdürmektedir.
Bilhassa, ABD Başkanı Wilson ile uzun bir toplantı gerçekleştirmiştir.
Bu temasların sonucunun Yunanistan lehine çok büyük (enormément) olacağı umulmaktadır.
Görüşmeler, İtilaf Devletleri arasında çıkan görüş ayrılıklarını gidermeyi amaçlamaktadır:
- İngiltere ve Fransa, Yunanistan’a destek vermektedir.
- Amerika çekimser kalmış,
- İtalya ise açıkça Yunan taleplerine karşı çıkmıştır.
KIBRIS’TAN SESLER
(Kıbrıs Halkının Protestosu)
Kıbrıs halkını temsilen İngiltere’ye gönderilen heyet yeni bir manifesto yayımladı. Özetle şu ifadeler yer aldı:
“Britanya’ya karşı hiçbir düşmanlık beslemiyoruz. Aksine, bizi Osmanlı boyunduruğundan kurtardığı için minnettarız.
Ancak bizler Yunanlıyız ve Yunan bağımsızlık mücadelelerine daima katıldık.
En büyük arzumuz, Kıbrıs’ın bir an önce Yunanistan’a katılmasıdır.Herhangi bir otonom yönetimi kabul etmiyoruz.
Yalnızca Yunanistan’la birleşmek istiyoruz.
Eğer bu talebimiz göz ardı edilirse, tüm Kıbrıs halkı büyük bir memnuniyetsizlik duyacaktır.”
PATRİKHANE’NİN DURUŞU
(İstanbul’un Statüsü Üzerine)
Bazı Fransız gazeteleri, Bursa Metropoliti ve Ekümenik Patrikhane’nin Naibi olan Dorotheos’un, İstanbul’un “Patrikhane yönetimine bırakılması gerektiğini” söylediğini yazmıştı.
Ancak, Patrikhane’nin hukuk danışmanı bir düzeltme yayınladı:
“Ekümenik Patrikhane hiçbir zaman siyasi egemenlik iddiasında bulunmamıştır ve bulunmayacaktır.
Patrikhane’nin arzusu, İstanbul’un ve çevresinin doğrudan Yunanistan’a bağlanmasıdır.”
Ayrıca, Amerika’daki Yunan Derneği ve Amerika’nın Yakın Doğu Yardım Komitesi adına, İstanbul’daki Patrikhane’ye 60.000 Amerikan doları bağış yapılmıştır.
Bu yardım parası Anadolu ve Karadeniz bölgelerindeki Rum mülteciler için kullanılacaktır.
PONTOS’UN ŞEHİTLERİ
(Oinoe Katliamı)
Kasım 1916’da Rus donanmasının Termen’i bombalamasının ardından, Jön Türkler bölgede büyük bir kıyıma girişti.
Oinoe ve Termen köylerinde panik halindeki Rum halkı katledildi ve malları yağmalandı.
Ocak 1917’de ise Oinoe’deki ileri gelen 60 kişi tutuklanarak soğukta, karda ve açlıkla yapılan sürgün yolculuğunda hayatlarını kaybettiler.
Bu acı olay, Pontos Rum halkı için unutulmaz bir trajedi olarak tarihe geçmiştir.
GİRESUN’DA HAYAT
(Tiyatro Etkinliği)
Kerasus’ta (Giresun) bir amatör tiyatro grubu, şehirdeki fakirler yararına üçüncü bir gösteri düzenledi.
Sunulan oyunlar arasında:
- “Devler”,
- “Müzik Konseri”,
- “Nereden Biliyorsun Dolma Yediğimi?”,
- “İntihar Edeceğim” ve
çeşitli monologlar yer aldı.
Gösteride sahne alan hanımlar, toplumun geleneksel engellerini aşarak büyük takdir topladılar.
Katılan oyuncular arasında:
Anthousa Neophytou, Olympia Sourmeli, Euterpe Hierokleous, Eleni Toumpouli, Elli Efstathiadou, Ioanna Sourmeli, Sofia Papadopoulou ve Ioanna Aslanidou yer aldı.
Ayrıca erkek oyuncular Eleftherios Ignatiadis, Leonidas Aslanidis, Nikolaos Kesisoglou, Soumelitis Kefalidis ve Ioannis Aslanidis de büyük beğeni kazandı.
IŞIK TUTULSUN!
(Şehit Mihalis’in Cinayetinin Aydınlatılması Talebi)
Trabzon halkı, Mihalis Zountouridis’in hunharca öldürülmesinin ardından hükümetten bir an önce soruşturmanın derinleştirilmesini ve faillerin cezalandırılmasını talep etmektedir.
Yeni Türk Hükümeti, Hristiyan halka iyi niyet gösterme çabasında ise, bu alçakça cinayetin üzerine ışık tutmalı ve suistimal eden suçluları şiddetle cezalandırmalıdır.
Bu trajik olay, yalnızca bir bireye değil, aynı zamanda şehirdeki uluslararası misyonlara karşı da bir saldırı niteliğindedir.
GÜNLÜK HAYATTAN
MÜLTECİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER
Dün, Trabzon Metropolitliği’nde mültecilerin dönüşü ve yerleştirilmesi konusunda toplantılar yapıldı.
Bugün, mültecilerin kırsal kesimde güvenli bir şekilde yerleşmeleri için nihai kararların alınması bekleniyor.
Amerikan Kızılhaçı yetkilileri de Trabzon’da, mültecilerin yiyecek ve ihtiyaçlarının karşılanması için RumMülteciler Komitesi ile iş birliği kararı aldı.
Özellikle Gümüşhane (Argyroupoli) bölgesine tohum yardımı yapılacak.
ZİYARETLER
- “Velos” muhribinin Komutanı Diomidis Panas, Trabzon Valisi Ali Galip Bey’i makamında ziyaret etti ve sıcak bir şekilde ağırlandı.
Vali de daha sonra “Velos” muhribine bir iade-i ziyaret gerçekleştirdi. - Fransız ve İngiliz yüksek komiserleri, “Velos” muhribini ziyaret ederek Komutan Panas’ın onuruna öğle yemeği verdiler.
- Dün öğleden sonra, “Velos” muhribinde Ticaret Kulübü yönetim kurulu onuruna bir çay daveti düzenlendi.
“VELOΣ” ÜZERİNE ZİYARETLER
Şehir halkı, “Velos” muhribini ziyaret etmeye devam ediyor.
Özellikle Trabzonlu genç kızlar, geleneksel kıyafetleriyle (zupun) gemiyi ziyaret ederek büyük ilgi topladı.
YEREL BASINDA YANKILAR
Trabzon’da yayımlanan Türk gazetesi “Yeşil Yurt”, Rumların ulusal meselelerdeki coşkusunu alaycı bir şekilde “Rumların Bağırışları” başlığıyla yorumladı.
(Tebrik ediyoruz!)
GÜVENLİK HABERLERİ
Dün, Trabzon’un Çevişlik köyünden gelen bir Rum köylü, Agios Vasileios (Aziz Vasil) yakınlarında bir Türk askeri tarafından soyuldu.
Şans eseri canını kurtararak kaçabildi.
ULAŞIM HABERLERİ
- Önümüzdeki hafta Fransız deniz taşımacılık şirketi Messageries Maritimes, Trabzon’da düzenli deniz seferlerine başlayacak.
İlk gemi: S/S Bosphorus. - Dün sabah Yunan bayrağı taşıyan “Maria” adlı bir buharlı gemi Trabzon limanına ulaştı. (Türk tüccarlar tarafından kiralanmış.)
- Yarın sabah, Giresun’dan bir Türk bayraklı geminin Trabzon limanına gelmesi bekleniyor.
BELEDİYE TOPLANTISI
Bugün sabah Trabzon Belediyesi’nde Vali, Belediye Başkanı Matthaios Kofidis ve diğer yetkililerin katıldığı bir toplantıda şehirdeki mülteciler meselesi tartışıldı.
SAĞLIK VE İLAÇ
Trabzon Uzun Sokak’taki İoannis Kalevras Eczanesi‘nde her gün hizmet veren doktorlar:
- Dr. Aristeidis Karvonidis (İç Hastalıkları ve Frengi Uzmanı),
- İsmail Hakki Bey (İç Hastalıkları Uzmanı),
- Ali Halif Bey (Kadın-Doğum Uzmanı).
Ayrıca, tüm türde resmi belgeler için pullar ve tütün mamulleri burada satılmaktadır.
KONAKLAMA
Bristol Oteli
Sahibi: Sofia Papadopoulou
(Fransız Konsolosluğu yanında)
Ferah odalar, sıcak ilgi ve özel tavsiyeler.
Özellikle yolcular için ideal!
İYİLİK HAREKETİ
İmera kasabasından bildirildiği üzere, Trabzon’daki saygın iş insanı Georgios Fosthiropoulos, doğduğu kasabanın yoksullarına 700 okka un bağışlamıştır.
Bu yardım, sadece bir cömertlik örneği değil, aynı zamanda tüm varlıklı kişilere bir vicdan çağrısıdır.
Duyuru:
“Epochi” gazetesine yurtiçi ve yurtdışındaki abonelerden, abonelik ücretlerini zamanında göndermeleri rica olunur.
Ücret süresi dolduğunda, gazete gönderimi duracaktır.
Matbaa
Georgios E. Mihailidis
(3515 sayfadan oluşan Epochi sayıları Nikos Kapetanidis’in kardeşinin torunu olan ve halen Atina’da yaşamakta olan Kostas Kapetanidis tarafından dijitalize edilmiş ve Yunanca olarak tarafımıza iletilmiştir. Türkçeye çevirisi Tamer Çilingir tarafından üstlenilmiştir)