2. Yıl, Sayı 47
Trabzon, Salı 19 Mart 1919
Gazete ofisi: Semercilerpaşa Caddesi, Fostiroğlu Bankası’nın yanında, No: 1-2, Trabzon
Yönetici ve sahibi: Nikos Kapetanidis
PONTOSLULAR PROTESTO EDİYOR
“Nea Ellada” (Yeni Yunanistan) gazetesinden aldığımız habere göre:
Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikolaos Politis’in Pontos hakkında yaptığı açıklamalar ve “Eleftheros Typos” gazetesinin 19 Mart tarihli sayısında yayımlanan ifadeleri büyük tepki topladı. Özellikle Londra’daki Yunan-Ermeni mitinginde bir Yunan milletvekilinin, Kilikya ve Pontos topraklarını Ermenistan’a ait olarak nitelendirdiği iddiası, Atina’daki Pontos Komitesi tarafından sert bir şekilde eleştirildi.
Pontos’un nüfus yapısı ve tarihi hakkında verilen yanlış bilgiler konusunda açıklama yapan Pontoslu temsilciler, bölgenin Türklerden bağımsız bir Rum kimliğine sahip olduğunu vurguladılar. Osmanlı yönetimi altında bile Pontos’taki Rum nüfusunun daima baskın olduğunu belirterek, buranın Ermeni toprakları olarak gösterilmesinin tarihî gerçeklere aykırı olduğunu ifade ettiler.
Pontos’un bağımsız bir devlet olabilme kapasitesine sahip olduğunu güçlü bir şekilde savunan Pontos temsilcileri, bölgenin ekonomik olarak kendi kendine yeten bir yapıya sahip olduğunu ve tarih boyunca kendi kaynaklarıyla ayakta durduğunu belirttiler.
(Makalede detaylı bir analiz devam etmektedir…)
GAZETELER NE YAZIYOR?
YUNAN ORDUSU RUSYA’DA
Odessa’dan gelen telgraflara göre, gazeteler Yunan-Fransız birliklerinin Herson’u ele geçirişini şu şekilde anlatıyor:
20 Şubat sabahı, Odessa’dan ilerleyen Yunan-Fransız birlikleri Herson’a yaklaşır yaklaşmaz Bolşevikler şehri boşalttı. Daha sonra, bir mesafe kat edip Snihirivka tren istasyonuna ulaştıklarında, zırhlı araçlara monte edilmiş toplarla ateş açtılar. Bombardıman beş saat sürdü. Yunan-Fransız birlikleri, topçu ateşiyle karşılık vererek Bolşevikleri istasyonu boşaltmaya zorladı ve onları şehirden 16 verst (yaklaşık 17 km) uzaklaştırdı. Bu esnada Yunan ve Fransız birlikleri Herson’a girdi.
Daha sonra müttefik tanklar da bölgeye ulaştı, ancak Bolşeviklerin çekilmesi nedeniyle kullanılmalarına gerek kalmadı.
Ertesi gün, Yunan-Fransız birlikleri Herson’u Bolşeviklerden temizlemek için kapsamlı bir araştırma yaptı. Sonuç olarak yedi Bolşevik yakalandı ve idam edildi. Odessa gazeteleri, Güney Rusya’nın iklimine alışık olmamalarına rağmen savaşan Yunan askerlerinin direncini ve cesaretini övgüyle anlatıyor.
TÜRKİYE İŞGAL EDİLECEK Mİ?
Vikont Drayz, Lordlar Kamarası’nda konuyla ilgili bir soru önergesi vererek, Türkiye’nin silahsızlandırılması için hiçbir önlem alınmadığını ve Hristiyan nüfusun, firar eden askerlerden oluşan çeteler tarafından talan edilmekte olduğunu belirtti. Drayz, Amerikan yardım misyonunun işini kolaylaştırmak amacıyla müttefik birliklerin gönderilmesini önerdi.
Lord Curzon, bu önergeye yanıt olarak, İngiliz ordusunun kontrolündeki toprakların durumunun tatmin edici olduğunu ve burada sulama ve tarımla ilgili projeler gerçekleştirildiğini söyledi. Müttefikler tarafından işgal edilen Osmanlı topraklarına ilişkin olarak, bu toprakların Osmanlı’ya geri verilmeyeceğini yineledi. Yeni Osmanlı Komitesi’nin hâlâ var olduğunu ve halktan Türkiye’nin yenilgisini gizlediğini ifade etti. Ülkenin, eşkıyalar tarafından yağmalandığını belirtti.
Curzon ayrıca, büyük bir askeri birlik göndermenin imkansız olduğunu ancak İngiliz-Hint ordusundan bir milyon askerin zaten Osmanlı topraklarını işgal ettiğinin öğrenilmesinin sürpriz olmayacağını söyledi. Ancak, deneyimli İngiliz subaylarının gönderildiğini ve yönetimi devraldıklarını, ayrıca tüm insani yardım faaliyetlerine destek verildiğini vurguladı.
Amerikan yardım misyonuna değinen Curzon, gıda, giysi ve ilaç yüklü gemilerin Karadeniz ve Ege kıyılarına doğru yola çıktığını ve buradan iç bölgelere ilerleyerek çalışmalarını sürdüreceklerini söyledi.
TÜRK KAĞIT PARASININ AKIBETİ
Gazete “Chronos”, İstanbul’daki para sorunlarının finans çevrelerini ciddi şekilde endişelendirdiğini yazıyor. Piyasada 160 milyon Osmanlı lirası değerinde kağıt para dolaşımda ve bu durum Türkiye’deki İngiliz-Fransız çıkarları için son derece zararlı bir tablo oluşturuyor. Paris’te toplanacak olan bir komite, sorunun çözüm yollarını görüşmek üzere bir araya gelecek. Komitenin, Almanya’nın, Osmanlı kağıt parasına sahip olanlara olan borçlarını ödemeye zorlanmasını önereceği söyleniyor.
NOTLAR
TÜCCARLARIMIZ
Hareket halindeler. Tedbirli ve dikkatli, ama aynı zamanda cesur ve atılgan olan bu tüccarlar, özgürlüğün ilk rüzgarıyla ticari mücadeleye atıldılar. Kaybettikleri her şeyi geri almak için…
İşte Rum tüccarlar!
Bugüne kadar esaret altında olsalar da, amatör rakiplerine dişlerini gösterdiler ve gün doğarken pazarı fethetmeye başladılar. Doğu’daki ticaretin efendileri ve tek hâkimleri olarak yeniden sahneye çıkıyorlar.
NE YAPTIĞINI SANMAKTA?
Muhtemelen bilmiyorsunuzdur, ancak “İstikbal” köşe yazıları da yazıyor! Her şeyi var ama bir ferace eksikti!
Bu yazılardan birinde, Clemenceau’nun bile kıskanacağı aptalca espriler arasında, Başpiskoposumuzun Batum’dan ayrılışı da ele alınıyor. Yine aynı saygısızlık ve nankörlük!
Eğer “İstikbal” gerçekten Türk kamuoyunu temsil etseydi, bu bir nankörlük okyanusu olurdu. Neyse ki, öyle değil! Validen en küçük memura kadar en önemli Türk çevreleri, Başpiskoposumuza olan saygı ve minnettarlıklarını defalarca ifade ettiler.
Peki “İstikbal” neden bizi, nankörlükten başka bir erdem tanımadığına inandırmaya çalışıyor?
PONTOS’UN RUM ŞEHİTLİĞİ
B’
ARDASSA
(Torul)
(14. Önceki Bölümün Devamı)
Ardassa, Torul kaymakamlığının merkezi olup, daha önce de belirttiğimiz gibi önemli Rum tüccarlarının ticaret yaptığı bir yerdi. 7 ve 8 Temmuz 1916 tarihlerinde Rus ordularının ilerleyişi sırasında, Türk sivil ve askeri yetkililer tarafından gerçekleştirilen yağma ve yangınlar nedeniyle buradaki Rum tüccarların mal varlıklarında meydana gelen zararlar, mobilya, gayrimenkul ve ticari mallar dâhil olmak üzere 120 bin Osmanlı altınına ulaşmaktadır.
Tsaera, Kürtün Belediyesi’nin merkeziydi. Bu belediye sınırları içinde Rum aileler bulunmuyordu, ancak burada Koroksena köyünden Konstantinos G. Orfanidis ticaret yapıyordu. Zekâsı sayesinde çevredeki Türk nüfusun sevgisini kazanmış ve çalışkanlığı sayesinde Kürtün ve çevresindeki Türk köylerinde hatırı sayılır bir gayrimenkul varlığı elde etmişti. Ne var ki, son olaylar nedeniyle kendisi kaçarak canını kurtarmış, ancak bütün mal varlığı, sermayesi ve mülkleri talan edilmiş, demir ve ateşle yok edilmiştir. Onun taşınır ve taşınmaz mallarının toplam değeri 10 bin Osmanlı altınıydı. Aynı yerde, Gargaena köyünden Murat Atmacıoğlu da hem çiftçi hem de fırıncı olarak faaliyet göstermekteydi. Ancak, Rus ordularının ilerleyişi sırasında ailesiyle birlikte köyüne dönerken, Ardassa çevresindeki Türk mültecilerden Köz-Kören köyünden Osman ve Tursun adlı iki kişinin eline düştü. Bunlar, Argyropolis’ten Murti’nin yeğenleri olup, Murat Atmacıoğlu ve 20 yaşındaki yiğit oğlunu acımasızca katlettiler. Bu olay sonucunda onun uğradığı maddi zarar da 3 bin Osmanlı altını olarak hesaplanmaktadır.
Harsiyoti, Tripoli’nin 9 saat uzağında, aynı adı taşıyan nehir kıyısında yer almaktadır. Önceden Kürtün’e bağlı bir belediye olan Harsiyoti, şimdi Tripoli’ye bağlıdır. Burada Kürtün’ün Hristiyan köylerinden gelen birçok zanaatkâr bulunuyordu. Ayrıca, Koroksena’dan gelerek burada ticaret yapan Kyriakos P. Alexandridis, 5 bin Osmanlı altını değerinde taşınır ve taşınmaz mülke sahipti. Bunların büyük bir kısmı manifatura, balmumu ve mısır ticaretinden oluşuyordu, ancak hepsi yağmalandı. Neyse ki, kendisi kaçarak mucizevi bir şekilde hayatta kaldı. Aynı belediye sınırları içinde, Desmena köyünden olup “Sarafis” lakabıyla bilinen Hadji Haralambos Karamfoulidis de ticaret yapıyordu. Onun mal varlığı ise büyük ölçüde ticari sermayeden oluşup 20 bin Osmanlı altınına ulaşıyordu. Ancak şimdi tüm mal varlığı yok edildiği için sefil bir durumda yaşamaktadır. Bu belediyede Rumların uğradığı toplam maddi zarar 50 bin Osmanlı altını olarak tahmin edilmektedir.
HALDİYA METROPOLİTİ
Giresun’a Gelişi – İlginç Karşılama
Geçtiğimiz Çarşamba günü, Haldiya Metropoliti Sayın Lavrentios, Trabzon’dan Rumen bandıralı “Eleni” gemisiyle Giresun’a ulaştı.
Sabah erken saatlerden itibaren kıyıda düzeni sağlamak amacıyla süngü takmış jandarmalar sıralandı. Buharlı geminin yaklaşmasıyla birlikte, Metropolit’i karşılamak üzere Theodoros Panidis, Osman Ağa Haki Efendi ve Mehmet Bey’den oluşan bir heyet, özel bir kayıkla gemiye çıktı.
Kıyıya çıktığında, Metropolit’i yalnızca Ermeidis ve çevre köylerden gelen bir rahip karşıladı. Rum cemaatinden başka kimse orada değildi. Metropolit, Osman Ağa’nın özel arabasıyla Metropolitliğe götürüldü. Akşam saatlerinde, cemaatin gençlerinden oluşan on kişilik bir heyet Metropolit’i ziyaret etti. Heyet, Metropolit’e saygılı ama kararlı bir şekilde, Giresun’daki dini törenlere ve toplumsal işlere müdahale etmemesi gerektiğini belirtti ve Giresun halkının iradesine saygı göstermesini istedi. Ayrıca, Metropolit’ten burada kaldığı süre boyunca, vahşice katledilen gençlerin ve diğer aziz şehitlerin anısını saygıyla anmasını rica ettiler. Heyet, hükümetin dini ve toplumsal meselelere müdahalesini reddettiğini de ifade ederek, halkın iradesine karşı herhangi bir politik hareketin doğuracağı tehlikeler konusunda Metropolit’i uyardı. Daha sonra heyet, Metropolit’i selamlayarak oradan ayrıldı.
Giresun, 15 Mart 1919
YARIN NE GETİRECEK?
Babıâli’ye, Müttefik Devletler’in barış şartlarıyla ilgili aldığı kararların yakında Osmanlı hükümetine bildirileceği açıklandı.
Hükümete, barış şartlarının açıklanmasının ardından olası karışıklıkları önlemek için ülke içinde düzeni sağlamak amacıyla önlemler alması gerektiği bildirildi.
Dışişleri Bakanlığı, Türkiye meselesiyle ilgili yeni diplomatik girişimlerde bulunmaya hazırlanıyor. Türk meselesiyle ilgili olarak “Kırmızı Kitap” basılmaktadır.
Babıâli’de uzun süren Bakanlar Kurulu toplantıları yapıldı.
İSTANBUL’DAN MEKTUPLAR
BİRLİK
Fener, Mart 1919
Bugün (3 Mart), İstanbul Başpiskoposluğuna bağlı yaklaşık elli kilisede yapılan ayinlerden sonra, tüm Hristiyan cemaati büyük bir miting düzenledi. İstanbul’daki Rumlar, vilayetlerdeki esaretten kurtulmamış olan soydaşlarının sesi olarak, tarih boyunca içlerinde yanan özgürlük arzusunu açıkça dile getirdiler.
Patriklik kilisesinde, Ankara Metropoliti Sayın Gervasios, vatansever bir konuşma yaparak, Helenizmin uzun tarihini özetledi ve Avrupa’da bazı çevrelerin, Türkiye’deki Rumların henüz resmî olarak isteklerini açıklamadığını düşündüğünü belirtti. Bu yüzden, büyük bir halk oylamasıyla Yunanistan ile birleşme talebini dile getirmemiz gerektiğini söyledi. Ardından, İstanbul halkının ve vilayetlerdeki esir Rumların duygularını yansıtan bir kararname okundu. Bu kararnamede, medeni olmayan bir egemenliği reddettikleri ve Anavatan Yunanistan ile birleşmek istedikleri ilan ediliyordu.
Bu açıklamanın ardından, kalabalık büyük bir coşkuyla “Birleşme” lehine tezahüratlar yaptı. Herkes gözyaşlarına boğuldu. Kilisede Yunan milli marşı ve “Tη Υπερμάχω Στρατηγώ” ilahisi okundu.
Büyük Patriklik Sekreterliği’ne çıktığımda, kararların imzalanmak üzere İstanbul’daki dernekler, vakıflar ve topluluklar tarafından onaylanmak üzere hazır olduğunu gördüm. Bu kararlar, Salı gününe kadar imzalanarak İngiltere, Fransa, İtalya, ABD ve Yunanistan’a gönderilecektir.
Patrikhanenin kapalı kapısının arkasında katledilen Aziz Şehit V. Gregorios’un ruhu, bugün yükselen bu büyük devrimin çağrısını duydu ve Panhelenik Birlik’in geleceğini selamladı.
KRONİKLER
Pontoslular Nasıl Çalışıyor
ORDU – Ordu’daki soydaşlarımızın her ulusal dava için gösterdiği gönüllü hareketi büyük bir sevinçle bildirmekten memnuniyet duyuyoruz. Buradaki topluluk hâlihazırda okullarını koruyor, halk yaşadığı büyük felaketten kademeli olarak toparlanıyor, gençler ulusal çalışmalara adanıyor. Kendilerini yürekten tebrik ederiz.
Sohum’da, sert koşullar altında Ordu’dan göç eden birçok soydaşımızın yaşadığı yerde, “Merimna” adlı bir dernek kuruldu ve Ordu Yetimhanesi’ne on beş bin ruble gönderildi.
Bu, Pontosluların anavatanlarında ya da gurbet ellerde yaptığı ulusal çalışmadır. Karanlıkta yaşayanlar için bir ışık kaynağıdır.
Fransız Savaş Gemisi
Geçtiğimiz Cumartesi günü Batum’dan gelen Fransız savaş gemisi De Chayla, limanımıza demir attı ve aynı gün Samsun’a uğrayarak İstanbul’a hareket etti.
Bu savaş gemisiyle birlikte şehrimizde bulunan Fransız jandarma organizatörü Bay Ansery, ayrıca Bay Mihail Galinos ve A. Leontidis de İstanbul’a hareket etti.
Yeni Bir Yayın
Kısa bir süre önce İstanbul’da Dimitris Panidis tarafından “Pontos” adlı yeni bir gazete yayımlanmaya başlandı.
Bu yeni yayına başarılar diler, Pontosluların her türlü kültürel ve sosyal yaşamını destekleyeceğine olan güvenimizi belirtiriz.
Mezarlıklarımız
Ölülerin huzurunu ve eşsiz güzellikteki mezarlığımızı geçtiğimiz günlerde tanınmış vandallar tahrip etti. Ne ölülerin huzuruna ne de kutsal mekânların dokunulmazlığına saygı gösteriyorlar. Mezar taşlarını ve haçları kırarak, daha yeni gözyaşlarıyla ıslanmış taze mezarları çiğnediler.
Bu tür bir saygısızlık ilk kez yaşanmıyor. Artık köklü önlemler alınmalı ve bu aşağılık kişiler, koruyucuların kırbacıyla layık oldukları cezayı almalıdır.
“Akritas” Sanat Derneği
Geçtiğimiz Pazar günü, Fronstistirion salonunda “Akritas” Sanat Derneği yönetim kurulu seçimi gerçekleştirildi.
Başkanlığa Filippos Himonidis seçildi. Yönetim kurulunda ise Theodoros Moiropulos, Orestis Soumelidis, Eleni Hatzipangiatidis, Sofia Soumelidis ve İoannis Kokkinidis görev alacak.
Kendilerini içtenlikle tebrik eder, bu ümit vadeden yönetim kurulu ile “Akritas”ın gençlerimizi harekete geçireceğini ve şimdiye kadar bilmediğimiz sanatsal güzelliği bölgemize kazandıracağını dileriz.
Türk Subaylar Derneği
Şehrimizde, Trabzon’un ihtiyat subayları için bir dernek kuruldu. Amaçları, subayların haklarını ve çıkarlarını korumak, ayrıca savaşta hayatını kaybedenlerin ailelerine destek olmaktır.
Üye olmak isteyen subayların, Uzun Sokak üzerindeki ilgili birime her gün 13:00 – 14:30 saatleri arasında başvurmaları gerekmektedir.
Taziye
KONSTANTİN LEVİTİS – TOPLUMUNUN BÜYÜK HAYIRSEVERİ
Geçtiğimiz Pazar günü, Trabzon’daki topluluk, Atina’da vefat eden değerli hemşehrimiz Konstantin Levitis için büyük bir anma töreni düzenledi.
O, Rum idealine hem anavatanında hem de gurbet ellerde yorulmadan hizmet eden, Trabzon’u saf bir Rum merkezi hâline getiren örnek bir vatanseverdi.
Anma törenine eski Rodopolis Metropoliti Leontios başkanlık etti. Anma konuşmasını D. Hrisulidis yaptı.
Atina’nın mavi göğü altında toprağı hafif olsun.
Köylerde Neler Oluyor?
Cinayetler, suikastlar ve soygunlar devam ediyor.
Köylerimizden yeni cinayet haberleri geliyor.
6 Mart’ta, Santa bölgesinin Pistofanta mahallesinden Georgios Venetikas, Simeon Venetikas, Sofia Stefanidu ve Hristos Stefanidis, Ouzin kasabasına mısır almak için yola çıktı.
Bir hafta boyunca kendilerinden haber alınamayınca, Santa’dan bir grup arama yapmak zorunda kaldı. Cesetleri Simonas Dağı‘nda bulundu. Önce soyulmuş, ardından vahşice katledilmişlerdi.
10 Mart’ta, Santa’nın Zurnatsa mahallesinden 10 kişi, Kolosa‘ya mısır almak için gitti. Kolosa yakınlarında haydutlar tarafından saldırıya uğradılar. Ancak, diğer bazı insanların varlığı haydutları korkuttu ve canlarını kurtarabildiler.
Böylece, Santa ve kırsal bölgelerdeki trajedi devam ediyor. Helenizm, barbar nefretin kurbanlarını vermeye devam ediyor.
Duyuru
Ordu’daki “Epochi” (Çağ) gazetesinin temsilciliğini, saygıdeğer Makridis Kardeşler üstlenmiştir. Ordu’daki abonelerimiz gazete ile ilgili her konuda kendilerine başvurabilirler.
Tapu Dairesi tarafından aşağıdaki duyuru gönderildi ve özetle yayınlıyoruz:
Hasan Paşa Zade, Exotihion mahallesinden, tapu dairesine yaptığı yasal başvuruyla Nikolaos Orfanidis‘e olan borcunu faizli olarak ödemek istemektedir. Rusya’da yaşayan Nikolaos Orfanidis, yasaya göre şahsen veya resmî bir temsilci aracılığıyla Tapu Dairesine başvurmalıdır.
Nişan
Tilemakhos I. Makridis & Agapi E. Iakovidis
“Epochi” gazetesi olarak en içten dileklerimizle kutluyoruz.
Mektuplar
G.P.S. Poulantzakin – Gönderdiğiniz havaleyi aldık. Yazıyoruz.
H.D.K. Oinoi – Özel olarak yanıt veriyoruz. Yayınlıyoruz.
I.P.P. Kerasunta – Yakında yayınlayacağız.
G.I.K. Kerasunta – Çok güldük ve hâlâ gülüyoruz. Tam bir karnaval! Yakında yazacağız.
Muhabirimiz – Sürmene – Bizi unuttunuz mu?
Pontios P. Kerasunta – Anlaştık.
T.H.Th. Doktor, Kerasunta – Teşekkür ederiz. Yakında görüşmek üzere.
“Aşağı-Yukarı”
Gazetenin 47. sayısında şu haber yayınlandı:
Trabzon ve Rusya’daki “Aşağı-Yukarı” gazetesinin temsilciliğini, Trabzon’daki “Epochi” gazetesi üstlenmiştir.
Otel & Kafe “Riviera”
Periklis Fotiadis – Batum
Adres: Loris – Melikosfkaya, No: 9
Havadar odalar – Temizlik – Özenli hizmet
Seyahat edenler için özellikle tavsiye edilir.
Hilal Eczanesi
Tüm kimyasal analizler yapılır.
Doktorlar ve tüccarlara önerilir.
Kiralık Ofisler
Merkezi, aydınlık ve havadar ofisler kiralıktır.
Bilgi için başvurunuz.
Matbaa
Georgios E. Mihailidis
(3515 sayfadan oluşan Epochi sayıları Nikos Kapetanidis’in kardeşinin torunu olan ve halen Atina’da yaşamakta olan Kostas Kapetanidis tarafından dijitalize edilmiş ve Yunanca olarak tarafımıza iletilmiştir. Türkçeye çevirisi Tamer Çilingir tarafından üstlenilmiştir)